Experts aan het woord: Een Belgische Zonnestraal

Martine Vermandere is Projectmedewerker Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis en als expert sociale geschiedenis betrokken bij het Nominatiedossier.

De Antwerpse Diamantbewerkersbond (ADB) slaagde er niet in om, zoals de ANDB in Hilversum, een eigen instelling voor tuberculosepatiënten op te richten, maar zorgde wel voor de naam ‘Zonnestraal’ en hielp bij de realisatie van een sanatorium in Brasschaat (provincie Antwerpen).

Na een meeting met Jan Van Zutphen, legendarisch stakingsleider en ANDB-bestuurslid, werd op 19 augustus 1895 ook in Antwerpen een Diamantbewerkersbond (ADB) opgericht. Tijdens stakingen posteerde de ANDB altijd een van zijn dagelijkse bestuurders in Antwerpen. Geen beslissing werd genomen zonder Amsterdam vooraf te raadplegen. Ome (in Vlaanderen ook wel ‘nonkel’) Jan Van Zutphen drong erop aan dat ook in België een tbc-fonds voor diamantbewerkers tot stand kwam. Net zoals bij de ANDB, verzamelde de ADB met ‘Zonnestraal’, zoals het fonds genoemd werd, koperen steeltjes en organiseerde onder meer duivenprijskampen, feesten en tombola’s om haar leden naar een sanatorium in Borgoumont (provincie Luik) te sturen. Toen een naam gezocht werd voor het sanatorium van de ANDB in Hilversum, koos men voor ‘Zonnestraal’ als eerbetoon aan de Antwerpse diamantbewerkers die heel erg onder de Eerste Wereldoorlog hadden geleden.

 

 

 

 

 

 

 

 

De ADB zou er zelf nooit in slagen om een sanatorium of zorgcentrum op te richten. Dit in tegenstelling tot de Belgische Transportarbeiders Bond (BTB) die, geconfronteerd met vele gevallen van longtuberculose bij de havenarbeiders, in 1922 de vzw Heropbeuring oprichtte. Die vzw verwierf van het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (instelling zoals de Nederlandse Gemeentelijke Sociale Dienst) van Antwerpen een groot terrein in de bosrijke omgeving van Brasschaat rond de Mickse hoeve.  Hierop werd ‘Sana De Mick’ gebouwd voor de behandeling van patiënten met longtuberculose. Als architect werd Eduard van Steenbergen gekozen, een van de belangrijkste Belgische architecten van het interbellum. Op een eigenzinnige manier gaf hij vorm aan de moderne beginselen ruimte, licht, lucht en groen. De ADB hielp, via haar vzw Zonnestraal, de instelling mee financieren en stuurde er ook haar leden naar toe. Zelf organiseerde de ADB vooral vakantiekolonies aan zee voor de kinderen van haar leden. Op het einde van WO II werd de Mick volledig vernietigd door bombardementen. In 1953 werd de heropgebouwde instelling in gebruik genomen. Bij de inhuldiging hoopte Achille Reintjens, voorzitter van het Algemeen Belgisch Vakverbond Antwerpen dat De Mick dezelfde begeestering zou opwekken als het Nederlandse model van Ome Jan Van Zutphen. Bij het binnenkomen van het sanatorium stond een beeld van de Antwerpse kunstenaar Albert Poels: ‘De Sterke steunt de Zwakke’.

In 1987 besloot de Belgische overheid, gezien tbc nog weinig voorkwam, om alle sanatoria te sluiten. Sindsdien onderging De Mick  talrijke reconversies, maar behield zijn zorgfunctie.